ผศ.ดร.อุดมศักดิ์  เลิศสุชาตวนิช

ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตร ม.เกษตรศาสตร์ วิทยาเขตบางเขน

          จากสภาพอากาศหนาวเย็นของประเทศไทยในช่วงนี้ทำให้ข้าวที่ปลูกได้รับผลกระทบต่างๆ  โดยผลกระทบที่เกิดขึ้นจะมีระดับความรุนแรงมากน้อยต่างกันตามปัจจัยต่างๆ ได้แก่ ระยะการเจริญของข้าว พันธุ์ข้าว และช่วงความยาวนานของอุณหภูมิต่ำ เป็นต้น  พันธุ์ข้าวที่ได้รับผลกระทบ ได้แก่ พันธุ์ กข29 กข41 กข47 สุพรรณบุรี 3 ชัยนาท 1 พิษณุโลก 2 และ ปทุมธานี 1 เป็นต้น ส่วนพันธุ์ กข31 จะได้รับผลกระทบน้อยกว่าพันธุ์อื่น  เนื่องจากเป็นพันธุ์ที่ทนต่อสภาพอากาศหนาวได้ดีกว่า

ลักษณะอาการของข้าวที่ได้รับผลกระทบจากสภาพอากาศที่มีอุณหภูมิต่ำ มีดังนี้

1. ข้าวที่อยู่ในระยะกล้า และแตกกอ

-เมล็ดข้าวงอกช้า อัตราการงอกต่ำ การเจริญเติบโตช้า หรือชะงักการเจริญเติบโตทั้งความสูงและการแตกกอ

-ต้นข้าวซีดเหลือง ใบมีสีเหลืองหรือสีส้ม และมีลักษณะเรียวตั้ง

-ใบแห้งตายจากขอบใบหรือปลายใบคล้ายอาการโรคขอบใบแห้ง   และมักพบโรคใบจุดสีน้ำตาลเข้าทำลายซ้ำเติมเนื่องจากต้นข้าวจะขาดธาตุอาหารในช่วงอากาศเย็นทำให้อ่อนแอต่อโรค

2. ข้าวที่อยู่ในระยะตั้งท้องและออกรวง

– ต้นข้าวซีดเหลือง ใบเหลืองหรือสีส้ม

– ใบแห้งตายจากขอบใบหรือปลายใบคล้ายอาการโรคขอบใบแห้ง  และมักพบโรคใบจุดสีน้ำตาลเข้าทำลายซ้ำเติม

– ออกรวงช้า รวงที่ออกไม่สม่ำเสมอ รวงโผล่ไม่สุด (ก้านช่อดอกหดสั้น) และพบโรคเมล็ดด่างร่วมด้วย

– เมล็ดในรวงข้าวไม่สามารถพัฒนาได้อย่างสมบูรณ์ (เมล็ดไม่เต็ม) ปลายรวงลีบฝ่อ มีเปอร์เซ็นต์การเป็นหมันสูง และเมล็ดสุกแก่ไม่พร้อมกัน 

3. ข้าวที่อยู่ในระยะตั้งท้องและออกรวง

– ต้นข้าวซีดเหลือง ใบเหลืองหรือสีส้ม

– ใบแห้งตายจากขอบใบหรือปลายใบคล้ายอาการโรคขอบใบแห้ง  และมักพบโรคใบจุดสีน้ำตาลเข้าทำลายซ้ำเติม

– ออกรวงช้า รวงที่ออกไม่สม่ำเสมอ รวงโผล่ไม่สุด (ก้านช่อดอกหดสั้น) และพบโรคเมล็ดด่างร่วมด้วย

– เมล็ดในรวงข้าวไม่สามารถพัฒนาได้อย่างสมบูรณ์ (เมล็ดไม่เต็ม) ปลายรวงลีบฝ่อ มีเปอร์เซ็นต์การเป็นหมันสูง และเมล็ดสุกแก่ไม่พร้อมกัน 

แนวทางการแก้ไข

• ผลกระทบที่เกิดขึ้นจะลดลงเมื่อสภาพอากาศมีอุณหภูมิสูงขึ้น และเกษตรกรควรการพ่นปุ๋ยทางใบให้กับข้าว  เพื่อเร่งการฟื้นตัวของข้าวและชดเชยธาตุอาหารที่ข้าวไม่สามารถนำจากดินมาใช้ได้ในช่วงอากาศหนาวเย็น

• มีรายงานว่าการใช้ปุ๋ยในกลุ่มฟอสเฟตสามารถช่วยลดผลกระทบจากอุณหภูมิต่ำ  เนื่องจากธาตุฟอสฟอรัสจะช่วยในกระบวนการสังเคราะห์แสง และเพิ่มความสามารถในการทนต่ออากาศเย็น 

• เกษตรกรควรเลือกพันธุ์ข้าวที่มีความทนทานต่ออากาศหนาว เช่น กข31 หรือหลีกเลี่ยงการปลูกข้าวในช่วงเวลาที่มีอากาศหนาวเย็น โดยเฉพาะในช่วงข้าวออกดอก

• การพ่นสารป้องกันกำจัดเชื้อรา เช่น โพรพิโคนาโซล เพื่อป้องกันโรคใบจุดสีน้ำตาล และเมล็ดด่าง ที่จะระบาดเมื่ออากาศคลายหนาว