ผศ.ดร.อุดมศักดิ์  เลิศสุชาตวนิช

ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตร ม.เกษตรศาสตร์ วิทยาเขตบางเขน

โรคดอกกระถิน เป็นโรคที่ทำความเสียหายต่อเมล็ดข้าว มีสาเหตุจากเชื้อรา Ustilaginoidea virens โรคนี้ส่งผลกระทบต่อผลผลิตข้าวเป็นอย่างมากทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ  นอกจากนี้เชื้อรายังสร้างสาร ustilotoxin ซึ่งเป็นพิษต่อสัตว์เลี้ยงอีกด้วย

ลักษณะอาการ

เชื้อราเข้าทำลายที่เมล็ดข้าว โดยสร้างกลุ่มเส้นใยและสปอร์ปกคลุมเมล็ดข้าว ทำให้เมล็ดข้าวมีอาการบวมโตลักษณะคล้ายดอกกระถิน กลุ่มเส้นใยและสปอร์จะพัฒนาจากสีเหลืองในระยะแรก ต่อมาจะเปลี่ยนเป็นสีส้ม และในที่สุดจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวเข้มถึงดำ

การระบาดของโรค

โรคนี้มีการแพร่ระบาดโดยสปอร์ของเชื้อราปลิวไปตามลมหรือติดไปกับเมล็ดพันธุ์ ข้าวระยะตั้งท้องถึงออกรวง ซึ่งเป็นระยะที่มีความอ่อนแอต่อโรคอย่างมากในช่วงที่มีสภาพอากาศชื้นและปริมาณน้ำฝนสูง

การป้องกันและกำจัด

1. ควรหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวในอัตราที่เหมาะสม คือ 15-20 กิโลกรัม/ไร่ ไม่ควรหว่านข้าวแน่นเกินไป

2. ไม่ควรให้ปุ๋ยไนโตรเจนมาก ในช่วงฝนตกชุก มีเมฆมาก สภาพอากาศมีความชื้นสูงโดยเฉพาะในระยะ ข้าวตั้งท้องเพราะจะทำให้เชื้อราสาเหตุโรคเข้าทำลายข้าวได้ง่าย และทำให้เกิดโรคระบาดอย่างรุนแรง

3. ในระยะข้าวตั้งท้อง ถ้ามีฝนตกชุก หรือสภาพอากาศมีความชื้นสูง ควรพ่นสารป้องกันกำจัดโรคก่อนข้าวออกรวง 2-3 วัน เช่น แมนโคเซบ คอปเปอร์ออกซีคลอไรด์ โพรพิโคนาโซล เป็นต้น